Milletimizin eski parlak günlerini yakalaması için ecdâdını tanıması ve yolundan gitmesi gerekir. İşte yabancıların anlatımıyla kaybettiğimiz değerler:“Türk dükkânlarında hiçbir zaman tek meteliğim kaybolmamıştır. Ne zaman bir şey unutsam, hiç tanımadığım dükkâncılar arkamdan adam koşturmuşlar, hatta birkaç kere Beyoğlu’ndaki ikametgâhıma kadar gelmişlerdir.” (Fransız müellif Motray)

“Evlerin kapısının şöyle böyle kapatıldığı ve dükkânların çoğunlukla umumî ahlâka itimaden açık bırakıldığı İstanbul’da, her sene azami beşaltı hırsızlık vaka’sı görülür.” (Dr. Brayer)

“Bu muazzam payitahtta dükkâncılar, namaz saatlerinde dükkânlarını açık bırakıp camiye git-tikleri ve geceleri evlerin kapısı basit bir mandalla kapatıldığı halde, senede dört hırsızlık vakası bile olmaz.” (Ubicini)

Bir zamanlar Londra Ticaret Odası’nın en görünür yerinde şu meâlde bir tavsiye levhası asılıdır: “Türklerle alışveriş et, yanılmazsın.”İtalyan gezgini Edmondo de Amicis, 1880’lerin “biz”ini anlatıyor: “İstanbul Türk halkı, Avrupa’nın en nazik ve en kibar insanlarıdır. Sokakta kavga enderdir. Kahkaha sesi nadiren işitilir. O kadar müsamahakârdırlar ki; ibâdet saatlerinde bile camilerini gezebilir, bizim kiliselerde gördüğünüz kolaylığın çok fazlasını görürsünüz.”

İslâm ve Türk düşmanı avukat Guer: “Türk şefkâti, hayvanlara bile şamildir” dedikten sonra şu misâli zikrediyor: “Hayvanları beslemek için va-kıflar ve ücretli adamları vardır. Bu adamlar sokak başlarında sahipsiz köpeklere ve kedilere et dağı-tırlar… Sokaktaki ağaçların kuraklıktan kurumasını önlemek için bir fakire para verip sulatacak kadar kaçık Müslümanlara bile rastlamak mümkündür…” “Kaçık”lığın sebebini de açıklıyor: “Birçokları da sırf azad etmek (özgürlüğüne kavuşturmak) için kuşbazlardan kuş satın alırlar. Bunu yapan bir Türk’e bir gün yaptığı işin neye yaradığını sordum. Baktı ve şu cevâbı verdi: “Allâh’ın rızasını tahsile yarar.”

* (Tefekkür Dergisi, Sayı: 10, Aralık 2006)*