Donan uzvu karla ovalamayın

Mesude Erşen

Şiddetli ve soğuk rüzgar, aşırı soğuk hava, hızla ısı kaybı dolasıyla donmaya (hipotermi) zemin hazırlıyor. Önce el, ayak parmarları, kulaklar, çene, yanak, burun gibi açıkta kalan uzuvlar etkileniyor.

Soğuğa maruz kalındığında en sık yapılan hatalardan biri alkol almak. Donma tehlikesi geçirenlerin karla ovalanması, sıcak suya sokulması, ateşe iyice yaklaştırılması da diğer büyük hatalar. Malum düşük ısı, şiddetli /soğuk rüzgar, soğuk su ve nem donmaya zemin hazırlayan faktörler. Şiddetli rüzgar ve aşırı soğuğa maruz kalanlarda, hızlı ısı kayıpları çok ciddi sorunlara neden olabilir.

ENERJİNİN YÜZDE 60’I ISINMAYA HARCANIYOR

Aldığımız gıdalar ve kas aktivitesiyle ortaya çıkan ısıyı sabit tutmaya çalışırız. Ancak vücut ısısı bir kaç derece düştüğünde kan damarları kasılır. Vücut üzerindeki kan akımı azalarak, vücuttan ısı kaybını azaltmaya çalışır. Titremeyle vücudun metabolik hızı artırılarak ısı temin edilir. 
Soğuk havalarda kişinin vücut yakıtının yüzde 60’ı ısı üretiminde kullanılır. Uzun süre düşük ısılara maruz kalındığında daha çabuk yorulur ve soğuğa maruz kalmış cilt daha çabuk soğur. Bu da soğuğa bağlı hipotermi ve donma olaylarının gelişimini kolaylaştırır.
Donmalar, çok düşük ısılara maruz kalma sonrasında vücudun soğuğu dayanamaması sonucunda dokuların ve kan damarlarının hasarıyla ortaya çıkar. Isıdaki azalma, donmaya neden olan tek faktör değil. Soğuğa maruz kalmanın süresi, nem, rüzgar, giyinme, daha önce var olan hastalıklar da donmada etkili.

ALKOL DONDURUR

Donmayı kolaylaştıran diğer önemli faktörler
* Yetersiz ya da ıslak giysiler, 
* Alkol, nikotin, kafein gibi mevcut ilaçların vücudun soğuğa karşı savunmasını azaltması,
* Bazı kronik hastalıkların (şeker, kalp-damar hastalıkları gibi) soğukla birleşmesi,
* Erkek olmak (Erkeklerde kadınlara göre soğuğa bağlı ölüm oranları daha fazla. Muhtemelen bu durum vücut yağ oranındaki dağılım ve alınan risklerle ilişkili),
* İleri yaş,
* Geçirilen kazalar ve soğukta uzun süre hareketsiz beklemek.

KAT KAT GİYİNİN

Donmanın etkilerini azaltmak için:
* Aşırı soğuk havalarda çok katlı ve kalın giyinin, 
* Alkol ve sigarayı sınırlayın. Alkol vücuttaki ısı kaybını artırır, sigara ise uzuvlara giden kan akımını azaltır.
* Dışarıdayken açıkta kalan bölgeler çok iyi korunmalı. Eldiven, kulak koruyucu gibi kıyafetler giyilmeli.
* Aşırı soğuklarda ilaç kullanan ya da aşırı yorgun olanlar uzun süre soğuk ortamlarda kalmamalı.

DONMADA İLKYARDIM

Acil servise başvurana dek donan kişiye şunları yapın:
* Donma tehlikesi atlatanı zaman geçirmeden açık havadan içeriye alın, 
* Islak giysileri varsa hemen çıkarın, 
* Hastanın vücuduna 20 dakika sıcak havlular koyun. Sıcak su kullanmayın. Etkilenen bölgeyi asla ovmayın. Özellikle de       karla...
* Aşırı soğuktan etkilenen bölge hiçbir zaman ateşe yaklaştırılmamalı. Duyu azaldığından dolayı bu bölgeler yanabilir,
* Hastalara sıcak çay ya da kahve verebilirsiniz. Ancak alkol içirilmemeli,
* Aşırı soğuktan etkilenen bölge daima yukarıda tutulmalı, 
* Yeniden ısıtma sonrasında yüzeysel damarlar kırmızı ve ağrılı hale gelir. Bu da o bölgede kan akımının yeniden sağlandığını gösterir. Daha derin donuklarda ise dokular hala sert, soğuk ve mavi bir renkte gözlenir.